پیش درامد
نمایشگاه K 2022 اگر فقط برای آلمانی ها نمایشگاهی بازهم استثنایی به شمار می آمد زیرا رکورد هفتادمین سال برگزاری این نمایشگاه را ثبت کرده بود، اما برای ماهنامه صنایع پلاستیک و یاران و همکاران درون حلقه و بیرون از حلقه ی آن بازهم چند رویداد مهم را نقش زده بود، که به آنها نمی پردازم. اما آنچه که دستاورد مهم این نمایشگاه بود، تصمیمی جدی برای تولید #پلیمرهای_سبز بین ۷ تا ۱۰ سال آینده است.
به عبارتی جهان پیشرفته تصمیم گرفته است که تا نزدیک به صفر رساندن تولید پلیمرها از منابع نفت و گاز حداکثر تا سال ۲۰۳۰ در کشورهای پیشرفته و تا سال ۲۰۳۳ در کشورهای رو به توسعه (مثلا کشور ما که البته از نظر توسعه، پشت به آن داریم ورنه می باید الان از کره جنوبی و امارات متحده عربی پیشرفته تر می بودیم) انجام پذیر شود.
این اقدام به دلیل گرم شدن کره زمین در اثر افزایش بی رویه ی استفاده از سوخت های فسیلی در کشورهای صاحب نفت و گاز و پتروشیمی برای تولید پلیمر ها و البته استفاده ای بی رویه تر از همین سوخت ها به صورت سوخت خودرو در تمام جهان صورت پذیرفته است و واقعیات نشان می دهند که هرچه کشورها عقب مانده تر (مقصود از منظر فرهنگ و تمدن مصرف است) تولید گازهای گلخانه ای هم بیش تر!
تصمیم به تولید پلیمرهای سبز آنقدر جدی است که جهان پیشرفته برای عملی شدن این تصمیم بزرگ، سازمان ملل، صندوق بین المللی پول (#IMF)، نهادهای ناظر بر صنعت کشتیرانی در جهان و چندین نهاد جانی دیگر را به همکاری و کمک دعوت کرده است. این تصمیم مهمترین موضوعی بود که در جریان کنفرانس های پیش نمایشگاهی، نمایشگاه K2022# که افتخار آن را داشتیم که به دلیل مشکلات شخصی بنده، ایشان قبول زحمت کنند و در آن شرکت نمایند، اتخاذ شده است.
تا جایی که به صنعت پلاستیک و صنایع تولید پلیمر به قلمرو این رسانه مربوط است، دو محور اصلی برای رسیدن به این هدف مشخص شده است:
۱- تولید پلیمرها از هر نوع منبع غیر فسیلی و ممنوعیت جدی تولید پلیمرها از سوخت های فسیلی (آنچه که در ایران در حال رخ دادن است و امید که برنامه های همکاری توسعه صنایع پتروشیمی ایران با کره جنوبی در همین زمینه مورد بازنگری قرار گیرد)؛
۲- سبک سازی کلیه وسایل خانگی و تولیدات سایر صنایعی که محصولات آنها وابسته به استفاده از پلیمرهاست (که در همین رابطه، ماهنامه صنایع پلاستیک کنفرانسی بزرگ – LWP Conference– و واقعا بین المللی را برای اسفندماه سال ۱۳۹۸ تدارک دیده بود، اما به ناگهان با مشکل ورود COVID-19 ناچار شدیم تا به رغم تمام هزینه های انجام شده آن را به تعویق بیندازیم و البته، بعدا متوجه شدیم که تعدادی استاد-نما ی پلیمری با ربودن این فکر و عنوان webinar که برای نخستین بار حدود ۱۰ سال قبل توسط این ماهنامه پدید آمد، با تشکیل وبیناری با همین عنوان توانسته بودند آنچه را که در ارتباط با پلیمرهای سبک و درحد دانش اندک خودشان است به حاضرین بخورانند)؛
۳- سبک سازی تمامی قطعات پلیمری به کار رفته در خودروها و قابل بازیافت بودن تمامی قطعات خودروها (بدون توجه به نوع مواد ساختاری آن) به گونه ای که دیگر محوطه ای با عنوان “گورستان خودروها” در شهرهای مختلف اروپای اصلی وجود نداشته باشد و خودروهای از رده خارج شده به طور مستقیم روانه مراکز دمونتاژ و بازیافت شده و مواد حاصله از آنها دیگر بار مورد استفاده برای تولید سایر محصولات غیر حساس خودرو و لوازم خانگی و مبلمان اداری مورد استفاده قرار گیرد.
بیمناکی از شرایط صنایع پلاستیک کشور و پتروشیمی های موجود
آنچه که امروز در صنایع پتروشیمی ایران جریان دارد، تولید انواع پلیمرها و مشتقات نفتی از طربق تغذیه منابع نفت و گاز است. یعنی آنچه که بین ۱۰ تا ۱۳ سال آینده تولید، فروش داخلی و صادرات و کاربرد آن در محصولات خانگی و هر محصولی ممنوع و مشمول جریمه های بین المللی سنگین خواهد شد.
تا جایی که از نمایشگاه ایران پلاست در سال گذشته و از کفتکو با برخی مسوولان پتروشیمی به خاطرم مانده اینست که گروه تحت امر وزیر جدید نفت که اکثرا در حوزه هایی غیر از تخصص خود بر صندلی های تصمیم گیر جلوس کرده اند، تا جایی که به پتروشیمی و محصولات آن بستگی دارد، به سختی خود پلیمرها ها را می شناختند تا جه رسد به نوع سبز آن. طی یک سال اخیر هم که خبری از طرح های جدید پتروشیمی به منظور تولید پلیمر های سبز منتشر نشده است. پس می توان انتظار داشت که دوستان ما در این شبکه عظیم در یک خواب خرگوشی هستند و از واقعیات جهان به دور. اینست که بعد از مدتها احساس وظیفه کرده و به خاطر تلاش برای حفظ صنایع مربوطه در کشورم و مهمتر از آن صنایع تبدیلی پایین دستی، دست به قلم شدم.
چه بر سر صنایع تبدیلی خواهد آمد؟
در صورت عدم تغییر منابع تعذیه واحدهای پتروشیمی با منابع غیر فسیلی (که در جای خود کاری زمانبر و پر هزینه است) از زمان اعلام ممنوعیت جهانی معامله پلیمرهای فسیلی ابتدا پتروشیمی های داخلی با پذیرفتن جریمه های جهانی می توانند فقط برای مصرف داخل مواد تولید کنند. به این ترتیب ایران با مازاد تولیدی روبرو خواهد شد که تنها راه برخورد با آن تعطیل کردن بسیاری از واحدهای تولیدی پتروشیمی و یا در رابطه با برخی از پلیمرهایی که در چند واحد تولید می شوند، کاستن از زمان چرخه تولید است. به دیگر سخن اینکه، بهای مواد نه تنها ارزان نخواهد شد بلکه شاید به حدود دو برابر قیمت داخلی برسد. در همین حال به دلیل تولید داخلی پلیمر ها، در صورت عدم تغییر مقررات واردات، اجازه واردات مواد سبز هم داده نخواهد شد و به این ترتیب واحدهای تولید کننده محصولات صادراتی هم باید بازارهای خود را فراموش کنند.
نتیجه اینکه در خوشبینانه ترین حالت خودمان باید برای خودمان تولید کنیم و خودمان هم مصرف کنیم. که در این صورت دیگر از دید مصرف کننده و برای بسیاری از محصولات توجیهی برای خرید کالاهای دم دستی از پلاستیک وجود نخواهد شد.
به یک عبارت، کل این صنعت سقوط خواهد کرد. به شخصه اگر کارخانه ای می داشتم، برنامه ریزی می کردم تا آن را حداکثر تا سال ۱۴۰۸ نگه داشته و تا به آن سال نرسیده ایم آن را می فروختم. لطفا از خواب بیدار شوید.
احمد علی ساعت نیا
۱۷ مردادماه ۱۴۰۱
