به گزارش صنایع پلاستیک، ترکیه، کشوری که از تولیدات پتروشیمی داخلی بی‌بهره است تنها در طول ۱۰ سال توانست علاوه بر بازارهای داخلی خود، بازارهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای صنعت پلاستیک را نیز تصرف کند. پیشرفت‌های این کشور در زمینه صنعت پلاستیک به حدی چشمگیر بود که به گواه سعید ترکمان، فعال صنعت پلاستیک در سال ۲۰۱۲میلادی، نزدیک به ۲۵۲ شرکت سرمایه‌گذاری و فعال صنعت پلاستیک از بیش از ۴۰ کشور دنیا در بخش صنعت پلاستیک این کشور سرمایه‌گذاری کردند.
با وجود تصرف بازارهای داخلی و منطقه‌ای، بلندپروازی‌های ترکیه تا تکیه بر جایگاه نخست تولیدکننده صنایع پلاستیک اروپا ادامه دارد.
با وجود هزینه بالای برق در این کشور و لزوم واردات مواد اولیه پلیمری، ترکیه توانسته با کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل مواد و بهینه‌سازی تولید، تا حدودی قیمت تمام‌شده محصولات پلیمری را کاهش دهد.
این کشور پس از تصرف بازارهای داخلی، با نگاه به جایگاه نخست تولید محصولات پلیمری در اروپا، رویای پیشی گرفتن از آلمان با تولید سالانه بیش از ۱۲ میلیون تن محصولات پلاستیکی را در سر می‌پروراند.
ترکیه این روزها با صادرات محصولات تکمیلی پتروشیمی به‌ویژه پلاستیک و پلیمرها به بیش از ۱۸۰ کشور به یکی از قدرت‌های این صنعت سودآور در جهان تبدیل شده است.
این کشور که از منظر ذخایر هیدروکربوری یکی از فقیرترین کشورهای منطقه خاورمیانه است، توانسته با واردات مواد اولیه پتروشیمی از کشورهای همسایه تولیدات خود را به ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار میلیون تن در سال افزایش دهد و به دومین تولیدکننده پلاستیک در اروپا و هفتمین کشور در سراسر جهان تبدیل شود.
نکته جالب اینجاست که ترکیه خود بزرگترین مصرف‌کننده محصولات پلاستیکی در اروپا به شمار می‌آید، اما علاوه بر بازارهای پر مصرف داخلی، نگاه خود را به بازارهای بین‌المللی و به ویژه اروپایی دوخته و با شعار «واردات هرچیزی که به صادرات محصولات ترکیه کمک کند، اشکالی ندارد» توانسته جایگاه خود را در بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مستحکم سازد.
گفتنی است که آلمان و فرانسه پس از ترکیه به ترتیب در جایگاه دوم و سوم مصرف محصولات پلاستیکی در اروپا ایستاده‌اند.
ترکیه به عنوان تولیدکننده بزرگ کالاهای نهایی پلیمری در صنایع مختلفی از جمله صنایع لوله و اتصالات ساختمانی، در و پنجره، شیرآلات، خودروسازی، لوازم خانگی، بسته‌بندی، الیاف، صنایع غذایی و دارویی برای تامین نیاز داخلی و صادرات به بازارهای بزرگ محصولات نهایی در جهان به پل ارتباطی بین تولیدکنندگان مواد پتروشیمی در خاورمیانه و بازارهای بزرگ محصولات نهایی در غرب تبدیل شده است.
بنابر آمار ارائه شده در سال ۲۰۱۳میلادی، صنعت پلاستیک ترکیه بیش از ۷۰۰۰ شرکت دارد که ۸۲ درصد از شرکت‌های تولیدی، تولیدکننده محصولات پلاستیکی هستند درحالی که ۱۸ درصد بقیه، تولیدکننده ماشین‌آلات و تجهیزات تولید پلاستیک، لاستیک و ۹۸ درصد از کل شرکت‌ها، شرکت‌های کوچک و متوسط هستند.
تمرکز بر نقاط ضعف تولیدکنندگان منطقه
برخی کارشناسان عرصه پلاستیک، نگاه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ترکیه در صنعت پلاستیک را عامل موفقیت این کشور می‌دانند و معتقدند ترکیه با تمرکز بر نقاط ضعف کشورهای منطقه در این زمینه توانست در جایگاه کنونی خود بایستد.
هوشنگ پارسا، تولیدکننده صنعت پلاستیک و صادرکننده نمونه ملی درباره صنعت پلاستیک کشور ترکیه و ویژگی‌های بارز آن گفت: نمی‌توان صنعت پلاستیک را از سایر صنایع متمایز کرد، ترکیه در بازه زمانی ۲۰ سال اخیر توانسته است با برنامه‌ریزی صحیح در زمینه صنایع مختلف و صادرات و واردات جنب و جوش زیادی از خود نشان دهد. این برنامه ۲۰ ساله به بحث تولید ملی نگاه مثبتی داشت و با تمرکز بر نقاط ضعف تولید سایر کشورهای منطقه توانست جایگاه خود را تغییر دهد. به عنوان نمونه در بحث صنایع پلاستیک ترکیه عملکرد ایران را در نظر گرفت و با توجه به اینکه ما در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی رشد چندانی نداشتیم، توجه خود را به این امر معطوف کرد.
وی درباره الگوی صنعتی ترکیه معتقد بود: این کشور از ابتدا نگاه صنعتی خود را به اروپا دوخته بود و با همین دید وسیع توانست پیشرفت کرده و امروز در منطقه و به‌ویژه در صنعت پلاستیک رتبه نخست منطقه را از آن خود کند. از سوی دیگر مسائل داخلی سایر کشورهای منطقه نیز به حفظ جایگاه نخست ترکیه در صنعت پلاستیک کمک بسیاری می‌کند. به عنوان نمونه مسائل داخلی کشورهای عربی در عمل تمرکز بر بخش‌های تولید صنعتی را از آنها می‌گیرد. از سوی دیگر آذربایجان نیز برای رسیدن به موقعیت تولیدی ترکیه تلاش بسیاری می‌کند، اما همچنان می‌توان به یقین گفت که تنها رقیب جدی ترکیه در صعنت پلاستیک در منطقه، ایران است.
چشم‌انداز ۲۰۲۳ در صنعت ترکیه
یکی از عوامل موفقیت صنعت پلاستیک در ترکیه تهیه چشم‌انداز ۲۰۲۳ بود. در ابتدای این برنامه، مقامات ترکیه به حمایت همه‌جانبه از تولید صنعتی پرداختند و توانستند در کمتر از ۱۵ سال آثار مثبت آن را مشاهده کنند.
کاظم ظهیری، از دیگر تولیدکنندگان صنعت پلاستیک و کارشناس صنعتی درباره عوامل موفقیت صنعت پلاستیک ترکیه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: هر صنعتی از جمله صنعت پلاستیک برای اینکه بتواند پیشرفت کند، باید دورنمایی از آینده خود را در مقام تولید، صادرات و واردات متصور شود. ترکیه با برنامه‌ریزی بلندمدتی که انجام داد، امروز توانست موقعیت خود را در سال ۲۰۲۳میلادی رصد کرده و مطابق آن برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و میان‌مدت خود را مرتب کند. از سوی دیگر باید توجه داشت که ترکیه خود تولیدکننده مواد اولیه پتروشیمی نیست و از کشورهایی مانند ایران به واردات این مواد می‌پردازد، اما در عین ناباوری، شاهد هستیم که مواد اولیه پتروشیمی ما با قیمتی بسیار ارزان‌تر از بازارهای داخلی این محصول به‌دست تولیدکننده ترک می‌رسد.
وی با اشاره به نقش انجمن و تشکل‌های صنعت پلاستیک ترکیه ادامه داد: انجمن‌های پلاستیک این کشور با قدرت به تصمیم‌گیری برای صنعت داخلی خود می‌پردازند و اعضای آن در سیاست این کشور نیز دخالت دارند. از سوی دیگر مقامات ترکیه در ابتدای شروع برنامه‌ریزی بلندمدت تولیدی و در راستای حمایت از تولید، به مردم این کشور اعلام کردند که هر فرد در هرجایی که خواست، می‌تواند تولید را آغاز کرده و بعد از سوی دولت مجوز دریافت کند که این موضوع یکی از عوامل کلیدی موفقیت تولید در ترکیه به شمار می‌آید.
این کارشناس صنعت پلاستیک به بیان مثالی نیز پرداخت و گفت: حدود ۱۰ سال قبل که نخستین نمایشگاه بین‌المللی «تویاپ» در ترکیه در شرف برپایی بود، مقامات ترک با ارسال دعوتنامه به تولیدکنندگان صنعت پلاستیک کشورهای مختلف از آنان برای حضور و بازدید از نمایشگاه دعوت به عمل آوردند. در نگاه نخست شاید این امر چندان تاثیرگذار به نظر نمی‌رسید اما بعدها این نمایشگاه توانست با تکیه بر نکات ریزی به وزنه‌ای در صنعت پلاستیک منطقه تبدیل شود.
الگوی اروپایی صنعت پلاستیک ترکیه
از سوی دیگر ترکیه نگاه خود را به سوی کشورهای برتر اروپایی در زمینه تولید محصولات پلاستیکی معطوف کرده و همچنان رویای تصاحب جایگاه آلمان را در سر می‌پروراند.
سعید ترکمان، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و کارشناس صنعت پلاستیک درباره صنعت پلاستیک ترکیه و روند پیشرفت این کشور به صمت گفت: صنعت پلاستیک در تمام دنیا، صنعت تازه‌ای به شمار می‌آید و ترکیه در این بخش از صنعت، آلمان را الگوی خود قرار داده است. این کشور از حدود ۲۵ سال قبل تاکنون با برنامه‌ریزی جامع و هدفمند به طرح الگویی در این زمینه پرداخت و به جای تکیه بر بخش دولتی، صنعت خود را در بخش خصوصی فعال کرد. یکی از اهداف ترکیه در پیشرفت صنعت پلاستیک داخلی، تصرف بازار قطعات خودرو بود، اما بعد از چند سال و با بررسی اهداف خود به این نتیجه رسیدند که بهتر است در بخش‌های دیگر صنعت پلاستیک ازجمله تولید محصولات مرتبط با صنعت ساختمان فعال شوند به همین دلیل با هدفگذاری صنایع کوچک پلاستیکی توانستند زیرساخت‌های مورد نیاز برای پیشرفت صنعتی را فراهم کنند.
وی با اشاره به تمرکز ۶۵ درصدی صنایع پلاستیک در شهر استانبول افزود: مقامات ترکیه به این نتیجه رسیدند که شهرک‌های صنعتی باید در محلی احداث شود که از زیرساخت‌های تجاری قوی بهره‌مند باشد و شهر استانبول را برای این‌کار انتخاب کردند. در کنار احداث شهرک‌های صنعتی در حاشیه شهر استانبول، شهرک‌های بنکداری و صنایع خدماتی پلاستیک هم تشکیل شد تا با تکیه بر این ترفند از هزینه‌های موثر در تولید بکاهند؛ در نتیجه امروز شاهد هستیم که ۶۵ درصد صنایع پلاستیک در این شهرک‌ها تجمع کرده‌اند.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران گفت: پس از اینکه ترکیه اعلام کرد در فکر تصاحب رتبه نخست صنعت پلاستیک در اروپاست، کشورهایی مانند آلمان و ایتالیا که تا پیش از این به ترتیب رتبه نخست و دوم این صنعت را دارا بودند، این امر را تعجب‌آور و غیرممکن خواندند اما ترکیه در سال ۲۰۱۴میلادی توانست با پشت سر گذاشتن کشورهای مدعی در عرصه پلاستیک از جمله ایتالیا، اسپانیا و فرانسه در مقام دوم تولید صنایع پلاستیکی اروپا بایستد و اکنون نیز در فکر تصاحب جایگاه آلمان با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۱۲ میلیون تن محصولات پلاستیکی به عنوان رتبه نخست تولید در اروپاست. ترکیه توانست با تکیه بر چشم‌انداز ۲۰۲۳ ظرفیت تولید محصولات پلاستیکی خود را به ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تن افزایش دهد و از ایتالیا با ظرفیت تولید سالانه ۸ میلیون تن پیشی بگیرد.
این کارشناس صنعتی به عوامل موفقیت صنعت پلاستیک ترکیه اشاره و تصریح کرد: این کشور در گام نخست به بازتعریف زنجیره ارزش خود پرداخت. ترکیه با اینکه تمایل بسیاری برای رشد در عرصه ماشین‌سازی صنعت پلاستیک از خود نشان می‌داد به این نتیجه رسید که هزینه واردات قطعات این صنعت برای تولید داخلی آنها مقرون به صرفه نیست و سعی کرد تمرکز خود را بیشتر روی صنعت پلاستیک بگذارد. ترکیه برای رشد در صنعت پلاستیک، همه ابعاد این صنعت را به‌طور یکسان گسترش نداد و در بحث صنعت ماشین‌سازی صنایع پلاستیک با توجه به هدف دستیابی به مقام نخست تولید پلاستیک در اروپا، در سال ۲۰۱۴میلادی بدون ترس و واهمه دست به واردات ۸۰۰ میلیون دلار ماشین‌آلات و تجهیزات صنایع پلاستیک زد.
ترکیه برای رسیدن به هدف خود به ماشین‌آلات درجه یک اروپایی یا ماشین‌آلات ارزان چینی نیاز داشت و به همین دلیل منتظر پیشرفت ماشین‌سازی خود نشد، البته ماشین‌سازی خود را در همین راستا تغییر و رشد می‌دهد. از سوی دیگر ترکیه مواد خام مورد نیازش را از کشورهای دیگر از جمله ایران وارد و با توجه به وابستگی صنعت پلاستیک به مصرف برق، از برق مصرفی ۴/۵برابر گران‌تر از برق ایران استفاده می‌کند اما با تمام این مشکلات و چالش‌ها توانسته است در صنایع پلاستیک موفقیت‌های بسیاری را کسب کند.
ترکمان افزود: صنعت پلاستیک در واقع قسمتی از یک پازل است که در خدمت صنایع دیگر قرار دارد. بنا بر آمار مقامات ترک، صنعت پلاستیک این کشور توانسته به طور میانگین باعث اشتغال مستقیم ۲۵۰ هزار نفر و اشتغال غیرمستقیم ۵۰۰ هزار نفر شود.
در سال ۲۰۱۲میلادی، ۲۵۲ شرکت سرمایه‌گذاری و فعالان صنعت پلاستیک از بیش از ۴۰ کشور دنیا در بخش صنعت پلاستیک ترکیه سرمایه‌گذاری کردند که بیشترین سرمایه‌گذاران از کشورهای آلمان، ایتالیا، فرانسه، هلند، ایران و ایالات متحده امریکا بودند و با استقبال خوبی که سرمایه‌گذاران خارجی از تولیدات صنایع پلاستیک این کشور کرده‌اند به نظر می‌رسد تصاحب جایگاه نخست صنعت پلاستیک اروپا رویای دست‌نیافتنی نباشد.
