هفته گذشته بورس کالا ایران سقف خرید سهیمه بهین یاب شرکت ها را بار دیگر تغییر داد. این تغییرات در حالی ابلاغ شد که تنها کمتر از ۲۰ روز قبل، سقف خرید سهمیه بهین یاب با تغییراتی مواجه شده بود. علت این تغییرات پیاپی چیست؟ آیا چنین رویکردی، به بازار و ایجاد رونق در آن کمکی خواهد کرد؟ یا اینکه مصداق بخشنامه های خلق الساعه است که خود یکی از مشکلات اساسی و اصولی بنگاههای صنعتی است.ذیلا به این پرسش پاسخ داده ایم.
در فاصله کمتر از سه هفته، مسوولان عملیات بورس کالای ایران، دوبار اقدام به افزایش سقف خرید سهمیه بهین یاب کرده اند. این پرسش پیش می آید که چرا؟ برای دانستن دلیل این تغییرات مداوم، که در رسته بخشنامه های خلق الساعه دسته بندی می شوند، باید ابتدا یکی دو مفهوم را و کارکرد بورس را بشناسیم.
نخست باید بدانیم سقف خرید سهیمه بهین یاب چیست؟ سقف خرید سهمیه بهین یاب، یعنی حداکثر حجم موادی که واحد تولیدی بر اساس سهمیه تعیین شده در بهین یاب، می تواند در یک بازه زمانی خرید کند. برای مثال، فرض کنید سقف خرید سهمیه بهین یاب، شرکت الف، ۱۲۰ تن پلی استایرن در هر سه ماه است. یعنی به طور متوسط هر ماه ۴۰ تن، سهمیه این کارخانه است. این نکته را در خاطر داشته باشید، دوباره به آن باز خواهیم گشت.
اقدام به افزایش سهمیه خرید بهین یاب پس از آن صورت گرفت که این هفته، تنها کمی بیش از جهل هزار تن معامله پلیمر در بورس کالای ایران رقم خورد که بسیار ناامیدکننده است. رکود حاضر در بازار، باعث شده است تا مسوولان بورس کالا با سقف خرید حداکثری کالای پلیمری، برای مثال از سه ماه به یکسال در مثال ما، عملا امکان خرید بیشتر را به خریدران بدهند تا بلکه رکود معاملات مرتفع شود. به این معنا که، اگر کارخانه الف، هر سه ماه می توانست ۱۲۰ تن پلی استایرن بخرد، حالا با افزایش سقف خرید سهیمه بهین یابش، از سه ماه به یک سال می تواند ۴۸۰ تن پلی استایرن را یکجا یا در دو نوبت خریداری نماید. یعنی تمام سهمیه سالانه اش را ! این تغییرات در عمل حجم سهمیه های بهین یاب را افزایش نمی دهد، اما این امکان را به خریدار می دهد که بتواند سهمیه یکسال خود را در همان هفته های اول معاملات در بورس کالا، خریداری نماید. به بیان دیگر افزایش خرید سهمیه بهین یاب، به معنای امکان خرید حجم بیشتر در زمان کمتر است!در چنین شرایطی وقتی برای بعضی از کالاها، زمان را نامحود اعلام می کنند، یعنی امکان خرید هر حجمی از آن کالا وجود دارد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد فردا یا پس فردا، با یک تصمیم خلق الساعه دیگر برای کالایی که برای سقف خرید بهین یابش محدودیتی قائل نشده اند، بیایند و با یک ابلاغیه جدید، زمانی تعیین کنند و آنگاه کسانی که در تناژهای بالا خرید کرده اند دیگر نمی توانند آن کالاها را برای مدتی طولانی خریداری نمایند!
مسوولان عملیات بازار بورس کالای ایران، از این اهرم یعنی افزایش سقف خرید سهمیه بهین یاب استفاده می کنند تا بلکه خریداران را برای خرید مقادیر بیشتری مواد اولیه جلب نمایند، حال آنکه مشکل در رکود پیش آمده، عدم فروش محصول نهایی در بازارهای داخلی و صادراتی، عدم بازگشت ارزهای ناشی از صادرات تولیدکنندگان، قیمت های بالای مواد، کمبود نقدینگی، سیاست های غلط و … است که جملگی از موارد مشکل ساز ریشه دار و عمیق در صنعت کشور هستند و به نظر نمی رسد با دادن چنین امکانات محدودی، تقاضای موثر تحریک شود. بله، ممکن است برخی از تولیدکنندگان که تعهداتی دارند، به جای خرید مواد بیش از سهمیه خود از بازار آزاد، به یکباره اقدام به خرید از بورس کالا نمایند، اما مطمئنا میزان تقاضایی که این عمل ایجاد می نماید، آنقدر نیست که بتواند بازار را از فاز رکود خارج سازد.
به هر حال پرونده دومین هفته از تیرماه، در حالی بسته می شود که نسبت به هفته گذشته حجم معاملات حدود ۷۵۰۰ تن کاهش را تجربه کرد. حجم ثبت تقاضا نیز در این هفته نسبت به هفته گذشته (هفته اول تیرماه ) کاهشی بود و حدود ۱۵.۵۰۰ تن نزول را به ثبت رساند.
این کاهش ها در حجم معاملات و تقاضا در حالی بود که تغییر در عرضه ها به نسبت چندان محسوس نبود و تنها حدود ۲.۳۰۰ تن کاهش را شاهد بودیم و با این حال میزان عرضه های پتروشیمی در این هفته عدد خوب حدود ۸۵.۶۰۰ تن بود. به این معنا که اگر کسی میخواست، می توانست بخش عمده ای از نیاز خود را با همین عرضه ها مرتفع سازد.
فردا یکشنبه است و قیمت های پایه مود اولیه پلیمری و شیمیایی اعلام خواهد شد. با توجه به روند تغییرات قیمت پلیمرها در سطح جهان، و همچنین افزایش حدودا ۲۰۰ تومانی قیمت دلار نیمایی { تا لحظه تنظیم این گزارش} نسبت به دوم تیرماه به نظر می رسد که قیمت های پایه فردا ۱۶ تیرماه یکسره افزایشی باشند، مگر اینکه دفتر توسعه صنایع پایین دستی تصمیم دیگری بگیرد!
