لزوم بازنگری و اصلاح در فرمول کشف قیمت مواد پلیمری و شیمیایی

اعلام قیمت های پایه مواد پلیمری در این هفته و رشد ۷.۵ درصد برخی گریدها در حالیکه در سطح بین المللی همین گریدها با کاهش قیمت مواجه بودند، یکبار دیگر ضرورت اصلاح در فرمول کشف قیمت های مواد پلیمری و شیمیایی را مطرح کرد.

به گزارش صنایع پلاستیک، شیوه محاسبه قیمت پایه مواد پلیمری و شیمیایی که هر یکشنبه اعلام می گردد، مدتهاست از سوی کارشناسان مورد بحث و محل اشکال است. یکی از مواردی که اصلاح فرمول کشف قیمت های پایه مواد پلیمری را ضروری می نماید، اتفاقی است که در هفته هایی نظیر هفته جاری رخ می دهد. به این شکل که قیمت مواد پلیمری در سطح بین المللی شیبی به شدت نزولی دارد، اما در بازار داخل ما با جهش کم سابقه مواد پلیمری و شیمیایی مواجه می شویم.

گاهی اوقات دفتر توسعه صنایع پایین دستی، بدون دادن توضیحی خاص برای خروج از این دوگانگی به صورت سلیقه ای ضریب دخالت عناصر رسمی و اعلام شده کشف قیمت مواد پلیمری را دستکاری می کند و سعی می کند تا روندی  همسو با قیمت های جهانی در قیمت گذاری نرخ پایه مواد پلیمری لحاظ نماید، گاه هم مثل این هفته، چنین اعمال نظری صورت نمی گیرد، و روند قیمتی پلیمرها در ایران درست مخالف و متضاد روند جهانی قیمت هاست. یعنی در حالیکه مواد پلیمری به صورت عام در جهان ارزان می شوند، در کشور ما که دارای منابع بیکران هیدروکربوریست، همان مواد با کیفیت {احتمالا} پایین تر با جهش قیمت مواجه می شوند!

عناصر کشف قیمت مواد پلیمری

در حال حاضر دو فاکتور اصلی برای کشف و تعیین قیمت پایه محصولات پتروشیمی و از جمله پلمیرها وجود دارد. اولین عنصر تعیین کننده میزان تغییرات قیمتهای جهانی است که به نظر می رسد ضریب اثر و نفوذ کمتری در فرمول کشف قیمتهای پایه مواد پلیمری و شیمیایی، نسبت به عامل دیگر دارد.

دومین فاکتور اما قیمت دلار نیمایی است که خود تابع شرایط خاصی است. به این مفهوم که بین قیمت خرید و فروش دلار نیمایی در روزهای شنبه و یکشنبه هر کدام که پایین تر بود، به عنوان نرخ دلار مبنای کشف و تعیین قیمت ها در نظر گرفته می شود. به نظر می رسد که حالا و تا اطلاع ثانوی، وضعیت بازار دلار – چه نیمایی چه غیر – به صورت تصاعدی باشد.

از آنجایی که عوامل سیاسی در تعیین قیمت دلار دخیل است، و تنش های سیاسی و تهدیدهای نظامی بین تهران و واشنگتن این روزها بالاست، دست کم در کوتاه مدت و میان مدت افق روشنی برای کاهش قیمت دلار دیده نمی شود. اما همین قیمت دلار، با رشد خود هر هفته سبب می شود که قیمت پلیمرها در کشور افزایشی شوند حتا اگر نرخ این مواد در سطح جهانی با سقوط همراه بوده باشد که این خود عوارض مهمی در بر دارد که ذیلا به یکی دوتای آنها اشاره می کنیم.

نخست اینکه افزایش قیمتهای پایه تحت تاثیر دلار، سبب می شود تا هر هفته پیامی به بازار آزاد فرستاده شود مبنی بر اینکه مجوز افزایش قیمت وجود دارد { فارغ از اینکه افزایش قیمت واقعا در بازار آزاد محقق شود یا نشود، مثلا همین هفته روند قیمت ها بر خلاف تصور در بازار آزاد چندان افزایشی نبود و در مواردی هم کاهشی بود} اما بازار نیز تا جایی کشش افزایش قیمت را دارد. از یک جایی به بعد، برای تولیدکننده صرف نمی کند تا هر قیمتی را برای خرید مواد بپردازد و این نقطه همان جایی است که تولید از حرکت می ایستد و توانایی خرید را از دست می دهد. برای نمونه، هفته گذشته با افزایش قیمت های پایه به میزان میانگین حدود ۲.۵ درصد مواجه بودیم و به جز اپوکسی رزین همه کالاهای پلیمری نیز با افزایش قیمت مواجه شدند، چرا که قیمت دلار ۲.۸۹ درصد نسبت به هفته گذشته افزایش یافته بود، اما به دلیل کمبود تقاضای ناشی از ماه رمضان و نیز عدم تمایل تولیدکننده به خرید با این قیمتهای گزاف، روند قیمتها را در بازار آزاد کاهشی گردید.

اما مهمترین آسیبی که وابسته کردن و تابع قراردادن قیمت های پایه مواد پلیمری به صنعت پلاستیک می زند، در واقع این مورد نیست. دیروز، گفتگویی را از ریاست انجمن هیات مدیره تولیدکنندگان ظروف یکبارمصرف، آقای حمید صمدی منتشر نمودیم {برای مطالعه این گفتگوی خواندنی اینجا کلیک کنید} که ایشان در این گفتگو تصریح کرده بودند که خرید مواد اولیه پلیمری و به صورت کلی محصولات پتروشیمی های ایرانی در خارج ۲۰ تا ۳۰ درصد به نفع تولیدکنندگانست یا به به زبان ساده تر، مواد پلیمری و شیمیایی { محصولات پتروشیمی های وطنی} در بازار داخل ۲۰ تا ۳۰ درصد، گرانتر نسبت به قیمتهای همین مواد در خارج از کشور به فروش می رود. یکی از دلایل اصلی این فاجعه، یعنی گران فروشی پتروشیمی ها در داخل و ارزان فروشی { اگر نه مفت فروشی} همین مواد در بازارهای نظیر ترکیه، هندوستان، افغانستان، چین و … همین مساله وابسته بودن قیمت های پایه به قیمت دلارست.

متاسفانه بنا به دلایلی که در این مجال نمی گنجد، و هم سیاسی است و هم به ضعف مدیریتی مرتبط است، ریال به صورت مداوم در حال از دست دادن ارزش خود در مقابل دلار آمریکاست. طبعا، وقتی که قیمت گذاری مواد پلیمری و شیمیایی را به دلار وابسته می کنیم، این سبب می شود تا قیمت مواد در داخل که با ریال معامله می شوند، افزایش یافته و در خارج از کشور که همین مواد با دلار به فروش می روند، کاهش یابند! اینطور می شود که مثلا یک تولیدکننده ایرانی ظروف یکبار مصرف که پلی استایرن خود را از پتروشیمی تبریز می خرد، در مقابل رقیب ترک خود، که آن هم مواد اولیه اش را از همین پتروشیمی ایرانی خریدارای می کند، در بازارهای هدف صادراتی {مثلا عراق} شکست می خورد و نمی تواند از نظر قیمتی رقابت نماید، چرا که در همان بدو امر، و در مرحله نخست، زمانی که هنوز هیچ یک از دو کارخانه شروع به کار نکرده اند، مواد اولیه شرکت ترک ۲۰ تا ۳۰ درصد به تخمین آقای حمید صمدی در مصاحبه دیروز، ارزان تر از شرکت ایرانی باشد. این موضوع، از بس دردناک است که شاید باعث خنده شود!! پتروشیمی های ایرانی که از مزیت نسبی گاز و نفت و در مجموع منابع هیدروکربوری کشور بهره مند هستند، منابعی که به یکایک آحاد ملت { و از جمله تولیدکننده ایرانی } تعلق دارد، استفاده کرده، رشد نموده و دارای صادرات شده است و بعد اینطور زیر پای صنایع پایین دستی را می کشند. یک از روشهایی که گاهی تولیدکنندگان از آن استفاده می کردند، این بود که مواد فلان پتروشیمی  را در ترکیه خریداری می کردند و سپس به کشور انتقال داده و مصرف می کردند و عجیب اینکه با وجود کرایه رفت و برگشت، عوارض و همه هزینه های دیگر باز هم قیمت مواد اولیه ارزان تر در می آمد!!!! البته شاید هنوز در بازارچه های مرزی، این رویه ادامه داشته باشد.

متاسفانه، چون پتروشیمی ها به دومین تامین کننده ارز کشور هم بدل شده اند، زورشان در چانه زنی های سیاسی بالاتر هم رفته است. به ویژه در مقاطعی نظیر امروز که ما با مشکلات تحریم خاصه تحریم صنعت نفت مواجه هستیم و به گزارش منابع مطلع، در ماه گذشته میلادی کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه نفت فروخته ایم!! در چنین شرایطی دولت برای تامین ارز مورد نیاز تهیه اقلام اساسی به پتروشیمی ها وابسته تر شده است، و این وابستگی قدرت سیاسی پتروشیمی ها را افزایش می دهد و همین افزایش قدرت به معنای وجود مشکلات و موانع فراوان بر سر راه اصلاح این روند غلط است.

فرض کنید، اصلا بحث ارزان فروشی پتروشیمی ها در خارج و گران فروشی شان در داخل که به قصد جبران بخشی از ضرری که از ناحیه ارزان فروشی هایی که می کنند، نیز در میان نبود. { به ویژه حالا که خریداران محصولات پتروشیمی ایران، با توجه به شایعات موجود در ارتباط با تحریم پتروشیمی ایران، برای خرید مواد ایرانی شرط و شروط می گذارند و خواستار تخفیف های آنچنانی هم هستند، درست مانند شرایط نفت در دوران تحریم } در همین هفته، قیمت مواد پلیمری وشیمیایی در بازارهای شرق، جنوب شرق و جنوب آسیا با کاهش جدی مواجه بود و در بازار خلیج فارس موسوم به GCC نیز با ثبات قیمتها رو به رو بودیم، اما در کشور ما به علت استفاده از فرمول خاصی برای کشف قیمت ها، پلیمرها با افزایش قیمت مواجه شدند!! به راستی صنایع پایین دستی و صنعت پلاستیک به طور ویژه، با چنین وضعیتی در مورد مواد اولیه می توانند در بازارهای منطقه ای و جهانی با رقبای خود از نظر قیمتی – بر فرض که از نظر کیفیت مشکلی نیست – رقابت نمایند!!؟! پاسخ به این سووال نه تنها منفی است، بلکه واقعیت اینست که در شرایط نرمال، آنها بازار داخل را نیز از دست خواهند داد. اگر امروز واردات بسیاری از مصنوعات پلیمری به کشور، آسان بود شک نکنید که بسیاری از تولیدکنندگان صنعت پلاستیک کشور، که محصولات و مصنوعات پلاستیک تولید می کنند، ورشکست می شدند.

به نظر می رسد، وقتی قیمت فلان پلیمر در همه دنیا نسبت به هفته گذشته اش مثلا ۵ درصد کاهش می یابد و در کشور ما همان گرید و ماده پلیمری با جهش ۷.۵ درصدی رو به روست، یک جای کار می لنگد!! اما مسوولان امر چه زمانی دست از رویه جاری می کشند و به اصلاح امور مبادرت می ورزند؟ بر ما که روشن نیست، شاید تا آن زمان دیگر صنعت پلاستیک ایران، به چند واحد بزرگ و ویژه خوار خلاصه شده باشد و در سال رونق تولید، تولید در صنعت پلاستیک به صفر نزدیک شده باشد.

توجه داشته باشید، ما قصد نداریم که همه مشکلات و موانع تولید صنعت پلاستیک را بر سر نوع قیمتگذاری خراب کنیم، مسلما بحث خصولتی بودن پتروشیمی ها، عدم استفاده صحیح از مزایای نسبی، ضعف مدیریت، عدم تشکلِ واقعی صنعت پلاستیک و دهها عامل دیگر، همه و همه در کنار هم صنعت پلاستیک کشور را در نقطه ای که در آن هست، قرار داده اند. لیکن باید مدنظر داشته باشید که فرمول کشف قیمت ها یا قیمت گذاری مواد پلیمری و شیمیایی {محصولات شیمیایی} در کشور دچار اشکال جدیست و می بایست اصلاح شود.