با پشت سر گذاشتن کشورهای روسیه، بلژیک و عربستان ایران به بزرگترین تامین کننده پلی‌استایرن ترکیه بدل شد. در نگاه اول این یک خبر خوب برای صنعت کشور به شمار می رود، امااگر به سابقه رجوع کنیم، در خواهیم یافت که الزاما چنین نیست و قرار نیست که الزاما منافع صنایع پایین دستی پتروشیمی و من جمله صنایع پلاستیک با پتروشیمی ها در مقوله صادرات، در یک راستا قرار گیرد. ابتدا اصل خبر را مطالعه فرمایید بعد تحلیل مصداقی ما در این موضوع را که به رنگ آبی نوشته شده است.
به گزارش صنایع پلاستیک ، مدیرعامل شرکت پتروپاک با بیان اینکه ایران با سبقت از بلژیک و روسیه به‌بزرگترین تامین کننده پلی‌استایرن ترکیه تبدیل شده است، اعلام کرد: عربستان مهمترین رقیب ایران در بازار پلی‌استایرن منطقه است.
«پیمان طرب‌خواه» درباره آخرین وضعیت صادرات محصولات پلی استایرنی از صنایع پتروشیمی ایران، گفت: در شرایط فعلی سابیک عربستان سعودی بزرگترین رقیب منطقه‌ای ایران در بازار صادرات محصولات پلی‌استایرنی است.
مدیرعامل شرکت پتروپاک مشرق زمین با بیان اینکه هم اکنون تولیدکنندگان پلی‌استایرن صنعت پتروشیمی ایران از نظر تناژ و تنوع از سابیک عربستان جلوتر هستند، تصریح کرد: اما سابیک برای فروش محصولات از مزایایی همچون فروش با ال سی، امکانات دپو در اروپا و تعرفه های مالیاتی پایین تر نسبت به محصولات مشابه ایرانی برخوردار هستند.
این مقام مسوول با اعلام اینکه در حال حاضر شرکت استایرونوشن بلژیکی و یک شرکت ایتالیایی، شرکت‌هایی هستند که در اروپا پلی‌استایرنی تولید دارند، بیان کرد: در سال ۲۰۱۸ میلادی برای نخستین بار واردات پلی استایرن ترکیه از ایران بیشتر از بلژیک شد و تا قبل از آن چندین سال بود که بلژیک بزرگترین تامین کننده محصولات متنوع پلی استایرنی ترکیه بود اما عملا هم اکنون ایران بزرگترین تامین کننده ترکیه شده است.
مدیرعامل شرکت پتروشیمی پتروپاک پیشتر از ایران به عنوان بزرگترین هاب تولیدکننده محصولات پلی استایرنی غرب آسیا نام برده و گفته بود: صادرات این محصولات به کشورهای سه قاره اروپا، آسیا و اخیرا آفریقا آغاز شده است.
این خبری بود که پایگاه اطلاع‌رسانی انجمن صنفی کارفرمائی صنعت پتروشیمی منتشر نموده بود. در ادامه بد نیست، ببینیم که چرا سابقه نشان داده است که صادرات مواد اولیه توسط پتروشیمی ها و منافع صنایع پایین دستی الزاما در یک راستا نیست.
مسلما شنیدن چنین اخباری به ویژه که با پشت سر گذاشتن رقیب سنتی ایران یعنی سعودی همراه است، برای هر ایرانی مایه خرسندیست اما لازم به ذکرست، که صادارت پلی استایرن به کشور ترکیه خود حدیثی است که سبقه ای طولانی دارد و می تواند چون شمشیری دو لبه عمل کند و علیه منافع صنعت پلاستیک به کار بسته شود.
در گذشته نه چندان دور، تنها یک پتروشیمی در شمال غرب ایران به صورت انحصاری تولیدکننده و تامین کننده پلی استایرن، در کشور بود، این مجتمع معظم پتروشیمی، هم بازار داخلی را تامین می کرد و نسبت به صادرات خاصه به کشور ترکیه { به علت نزدیکی جغرافیایی و کاهش هزینه های حمل و نقل } مبادرت می ورزید. ارز آوری، کمترین حسن صادرات به کشورهای همسایه بود، که هم برای این پتروشیمی سودآور بود و در مجموع به کمک اقتصاد کشور می آمد، اما این حدیث، یک سوی تاریک هم داشت.
متاسفانه در گذشته پلی استایرنی که از سوی این مجتمع پتروشیمی به کشور ترکیه فروخته می شد، از نظر قیمتی در مقایسه با پلی استایرنی که به بازار داخل ارایه می شد، بسیار ارزان تر تمام می شد، به شکلی که برخی از تولیدکنندگان صنایع پایین دستی به طعنه می گفتند اگر شرکتی در ترکیه ثبت کنند و پس از آن اقدام به خرید مواد اولیه و انتقال آن به کارخانه هایشان در داخل کشور نمایند، باز هم مواد برایشان ارزان تر از آب در می آید!! هر چند این بیشتر یک طعنه و طنز تلخ بود تا حقیقتی عینی!
علاوه بر ارزان تر فروختن مواد در بازارهای رقیب بسیاری از پتروشیمی ها از انواع شگردههایی برای بالا بردن قیمت در داخل استفاده می شود. برای مثال یکی از این شگردها را به اطلاع شما می رسانیم که در مورد همین ماده یعنی پلی استایرن دست کم زمانی مورد استفاده قرار گرفته است. برای نمونه در یک مورد که ما از آن مطلع شدیم ، در اوج نیاز داخلی به انواع پلی استایرن ها، اعلام شد یک پتروشیمی اقدام به صادرات به ترکیه کرده است. همین خبر، { که رسانه ما هم به اعتراض نسبت به آن، روی آن کار کرد} به این مفهوم بود که مقدار عرضه داخلی این کالا کاهش خواهد یافت و در نتیجه با افزایش تقاضا در آن مقطع زمانی { ماه محرم } نتیجه منطقی و اقتصادی جز بالاتر رفتن قیمت پلی استایرن در داخل نبود. اما تحقیقات بعدی ما که در طی هفته های بعد انجام شد و به تایید مهم ترین شخص تصمیم ساز صنایع پایین دستی آن زمان شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم رسید، به آنجا ختم شد که حجم این صادرات بسیار ناچیز بوده است لیکن مسوولان این مجتمع خود اقدام به بزرگنمایی خبری این صادرات کرده اند، و با فضاسازی خبری به دست رسانه های دلسوز صنایع پایین دستی پتروشیمی و صنعت پلاستیک به صورت خاص، بازار را از نظر روانی آماده پذیریش افزایش قیمت کرده بودند.
یعنی در عمل، عرضه پلی استایرن با آن صادرات ناچیز، تغییر چندانی نمی کرد، اما با این شگرد تبلیغاتی اینطور القا شد که پلی استایرن در کشور کاهش خواهد یافت و همین خبر باعث افزایش قیمت ها در آن ایام شد. این تنها یک نمونه از شگردهایی است که همانطور که متذکر شدم، مختص یک پتروشیمی خاص هم نیست و برای بالا بردن قیمت مواد اولیه پلیمری در داخل استفاده می شود.
از اصل موضوع دور نیافتیم، صادرات به ترکیه و سایر کشورهای همسایه و رقیب در بخش مواد اولیه، اگر با قیمت های بسیار پایین بپذیرد، یک شمشیر دو لبه است. چرا که درست است باعث دریافت ارز و سود آوری برای پتروشیمی ها می شود، اما عملا باعث کاهش توان رقابت صنایع پایین دستی ما در صادرات به بازارهای مشترک هدف صادرات با ترک ها خواهد شد.
در یک نمونه دیگر، یکی از خوشنام ترین تولیدکنندگان ظروف یکبار مصرف در کشور، در یک مزایده در عراق شرکت کرده و با کمترین حاشیه سود، قیمتی بسیار نازل را ارایه کرده بود اما در نهایت تعجب رقابت را به رقیب ترک واگذار نمود. بعدا زمانی که این تولیدکننده از قیمت عرضه شده توسط رقیب ترک خود مطلع شد، حیرت کرد!! پس از تحقیقاتی که وی به عمل آورد، علت این توان رقابتی بالا در قیمت تمام شده مشخص شد، بله متاسفانه، علت ارایه قیمت کمتر توسط رقیب ترک و برنده شدن در مزایده، قیمت نازل مواد اولیه مشابهی بود که هر دو استفاده می کردند و از آن هم تلخ تر، تامین کننده مواد اولیه هر دو شرکت هم یکی بود، یک پتروشیمی در ایران!!!!
پتروشیمی های ما در کشورهای خارجی اقدام به صادرات می کنند، این به خودی خود هیچ اشکالی ندارد که حسن هم هست، اما باید چند نکته را لحاظ نمایند. نخست اینکه پس از تامین نیاز بازار داخلی صنایع پایین دستی اقدام به صادرات نمایند. این موضوع نه تنها به صورت یک الزام در نیامده است که حتا پتروشیمی ها، کف عرضه در نظر گرفته شده در بورس کالا را هم ارایه نمی کنند، چه برسد تامین کامل نیاز داخل! این نخستین نکته ای است که باید یا پتروشیمی ها خود نسبت به رفع اشکال و ایراد آن همت بگمارند یا قانون گذاران و مسوولان به تقنین قوانینی در این موضوع بپردازند.
نکته دیگر اینکه مواد اولیه را به کشورها و شرکتهای رقیب در بخش پایین دستی به میزانی ارزان نفروشند که امکان صادرات در صنایع پایین دستی کشورمان به شدت تضعیف شود یا عملا از بین برود. مسوولان دولتی باید بدانند که صنایع پایین دستی پتروشیمی و صنعت پلاستیک به طور خاص، ارزآوری و ارزش افزوده به مراتب بیشتری از مواد اولیه را متوجه کشور می کند، پس بهتر است برای رفع این معضل هم تمیهداتی بیاندیشند.
متاسفانه امروز تنها فتح بازارها به هدف صنعت پتروشیمی کشورمان بدل شده است و آنها اصلا به این موضوع عنایت ندارند، که قیمت ها در رقابت با شرکتهای خارجی و گاها رقبای ایرانی خود تا جایی پایین می برند که در اکثر کشورها نظیر ترکیه، هند، کره جنوبی و … قوانین ضد دامپینگ علیه محصولات پتروشیمی و مواد اولیه پلیمری ایرانی اعمال می گردد. این هم مفت فروشی منابع کشورست، هم از بین بردن توان صادرات صنایع پایین دستی کشور!
