در گذشته کشف قیمت پایه مواد پلیمری و شیمیایی توسط دفتر توسعه صنایع تکمیلی (پایین دستی) بر اساس دو متغییر صورت می گرفت. نخستین متغییر، نرخ تغییرات دلار در هفته ی گذشته و دومین آنها، میانگین تغییرات قیمت مواد پلیمری در سطح بین المللی ( یا ۹۵ درصد FOB خلیج فارس) بود.
پس از چند نرخی شدن قیمت دلار در اردیبهشت ماه امسال، قیمتی که دفتر توسعه صنایع تکمیلی برای کشف قیمت نرخ انواع محصولات پتروشیمی برگزید، دلار ۴۲۰۰ تومانی بود که در ابتدا و به ظاهر کمکی بود به صنعتگران! اما همین موضوع و امکان دسترسی غیر از تولیدکنندگان { بخوانید دلالان و واسطه ها } از طریق بهین یاب به بورس کالا و خرید مواد از این مجاری با قیمت ۴۲۰۰ تومانی و فروش همان مواد مستحصل در بازار آزاد بر مبنای نرخ دلار بازار غیررسمی {آزاد} یک تقاضا کاذب به وجود آورد که عملا بر ضد صنعت و صنعتگر تمام شد. علت هم واضح بود، در شرایطی که با یک تورم تقاضا به علت رانت ناشی از دلارهای ۴۲۰۰ تومانی مواجه شدیم، تقاضا یا حداکثر ثابت بود یا کاهش یافت! و این یعنی افزایش قیمت. بعد از مدتی، نرخ ها در بازار آزاد قطب نمای خود را گم کردند، به این مفهوم که دیگر از بازار بورس به عنوان بازار مرجع تبعیت نمی کردند و بازارهای موازی نظیر دلار و طلا به عنوان پیشران بازار آزاد مواد پلیمری جایگزین بورس کالا شدند. بحران ارزی، باعث شد تا به یکباره قیمت دلار و سکه و طلا چندبرابر شود، و چون بازار آزاد مواد پلیمری هم به جای بورس کالا از این بازارها تبعیت می کرد، ناگهان با چندبرابر شدن قیمت ها در بازار آزاد مواجه شدیم و این در حالی بود که در بورس کالا همچنان قیمت ها با دلار ۴۲۰۰ تومانی تعیین می شد، این یعنی حفظ رانت، حفظ رانت هم به مفهوم حفظ حفظ و چه بسا افزایش تقاضا در عین کاهش عرضه بود. این شد که شکاف قیمتی وحشتناک میان قیمت مواد پلیمری در بازار آزاد و بورس کالای ایران به وجود آمد، این مساله تنها به نفع کسانی بود که به هر ترتیبی به خرید از بورس کالای ایران دسترسی داشتند.
به شهادت بسیاری از آگاهان ۷۰ درصد از عرضه ها در بورس کالا به دست دلالها و واسطه ها می رسید. یک شکاف عظیم هم بین قیمت های بازار آزاد و بازار بورس وجود داشت و این یعنی ۷۰ درصد مایحتاج تولیدکنندگان به دست سوداگران افتاده بود. این موضوع در مواردی باعث اختلاف قیمت های نجومی مثلا ۲۲ هزار تومان برای PET گرید بطری در مقطعی شد که بسیاری از پریفرم سازان و صنایع خوراکی و آشامیدنی را زمین زد.
در این بین به یکباره، برخی به جای رفع رانت دلار ۴۲۰۰ تومانی که ریشه همه مفاسد بود، تصمیم گرفتند تا سقف رقابت دربورس را بردارند. اینکار قرار بود سبب شود، تا تمام رقابت قیمتی به زیر سقف بورس کالای ایران منتقل شود و هر بهانه ای را برای بازار آزاد جهت بالا بردن خارج از قاعده مواد اولیه بگیرد. عملا اما چنین اتفاقی رخ نداد. بیشتر رقابت با ارقامی به یاد ماندنی مانند ۲۰۰ درصد و ۱۵۰ درصد معامله شدند و عملا قیمتهای در بورس کالا بود که به بازار آزاد نزدیک شد و قیمت های بازار آزاد، حتا همراه با افت قیمت دلار هم کاهش چندانی نداشتند. یعنی عملا سیاستی که فکر می کردند با برداشتن سقف قیمتی رقابت در بورس کالا رقم خواهد زد، کار نکرد و قیمت های بورس به یکباره دو برابر و بیشتر هم شدند.
حالا هم امروز یکشنبه دفتر توسعه صنایع پایین دستی اقدام به انتشار قیمت های جدید پایه مواد پلیمری و شیمیایی با شکلی تازه کرده است به این شکل که میانگین معاملات چهار هفته آخر هر گرید برای کشف قیمت آن منظور شده است و همین موضوع هم به شرحی که رفت { به دلیل از میان رفتن رانت دلار ۴۲۰۰ تومان } دچار یک جهش شده است. برای نمونه در برخی گریدها نظیر پلی پروپیلن ما با ۵.۰۰۰ هزار تومان افزایش قیمت در هر کیلو مواجه شده ایم ! در مورد PET که اختلاف قیمت های پایه جدید به بیش از ۱۰ هزار تومان هم خواهد رسید. حال بیایید فرض کنیم که هر یک از این مواد اولیه با رقابت ۱۰۰ و ۲۰۰ درصدی هم معامله شوند؟ آنگاه به راستی قیمت مواد اولیه پلیمری که به علت اهمیت در بسته بندی در بسیاری از کالاهای اساسی مردم تاثیر مستقیم دارند، به کجا خواهد رسید. یعنی قرار است قیمت نهایی PET در بورس کالا { اگر میزان درصد رقابت را مثل هفته اخیر در نظر بگیریم } به رقم جنون آور ۵۰.۰۰۰ تومان برسد!!
یک اشتباه! یک دوستی از نوع دوستی خاله خرسه! باعث شد تا وضعیت بازار به چنین حالتی بیافتد که شاهد آن هستیم! هیچ کس از مسوولان گویا متوجه نیست، مساله قیمت نیست، مساله برطرف کردن تقاضای کاذب است، تا تقاضای کاذب باقی است، وضعیت بازار دچار ثبات نخواهد شد و حالا مسوولان امر فکر کرده اند با بالا بردن قیمت به میزانی که ارزش خرید نداشته باشد، شاید بتوانند که از قیمت مواد بکاهند؟! آیا چنین سناریویی محتمل است!! بایدمنتظر توریمی چندصد درصدی در مصنوعات پلیمری باشیم!!
نکته دیگری که در اعلام قیمت های امروز جالب بود عدم اعلام قیمت برای گریدها به صورت جداگانه بود. برای نمونه مثلا آورده شده است که قیمت PET فلان مقدارست. پر واضح است، که چنین رویکردی به هنگام خرید در بورس کالا وقتی کار به انواع گریدها بکشد، مشکلاتی را ایجاد می کند.
باید به انتظار نشست و دید که دفتر توسعه صنایع تکمیلی (پایین دستی ) پتروشیمی تا به کی می خواهد بر این روش سخت و عجیب برای کشف قیمت مواد پلیمری وشیمیایی (پتروشیمیایی) اصرار و ابرام وزرد.
